Quá trình đọc hiểu phụ thuộc vào việc bạn có nhận ra được những mối liên hệ đó hay không. Cuốn The First Circle (Vòng tròn đầu tiên) của Alexander Solzhenitsyn đã lột tả sự độc ác và tính vô nhân đạo của bộ máy quan liêu Xô Viết rõ nét hơn hàng trăm bản báo cáo và nghiên cứu thực tế. Giống như từ điển, bách khoa toàn thư khiến cho người đọc có cảm giác vừa học vừa chơi vì nó giúp con người thư giãn và bớt căng thẳng.
Những điều mà bằng kinh nghiệm của mình, chúng ta nói rằng chúng tồn tại nhưng chúng cũng có thể thay đổi Chúng ra đời và mất đi, di chuyển từ nơi này đến nơi khác trong quá trình tồn tại và nhiều thứ thay đổi cả về số lượng và chất lượng để trở nên to hơn hay nhỏ hơn, nặng hơn hay nhẹ hơn hoặc thay đổi màu sắc… Điều này lý giải tại sao các kỹ năng đọc và viết được hình thành thông qua ngữ pháp là logic. Chúng tôi không chắc rằng mình có thể chỉ cho các bạn cách tìm ra các nguyên tắc đó.
Đôi khi, các minh họa và biểu đồ cũng giúp bạn hiểu được những hiện tượng đang được miêu tả. Tất nhiên, việc áp dụng hai quy tắc đó sẽ khác nhau tùy loại sách bạn đọc. Chúng ta đã quen với những kiểu trộn lẫn như vậy nhưng với trường hợp của khoa học xã hội thì có khác.
Mặc dù bạn có thể hỏi và trả lời trong đầu, nhưng nếu bạn dùng bút và giấy làm việc đó thì sẽ dễ dàng hơn. Nó sẽ luôn nâng bạn lên tầm cao mới ngay cả khi bạn đã trở nên khôn ngoan và hiểu biết hơn. Lý trí là nguồn gốc sức mạnh giúp con người đưa ra ý kiến tán thành.
Rõ ràng, những từ được dùng theo cách đặc biệt là tối quan trọng đối với tác giả. Lúc này, bạn có thể thực hiện một cú trượt thật thành thạo mà trước đây bạn chưa từng làm được, hay đọc một cuốn sách mà bạn từng cho là quá khó. Nó thường chứa đựng nhiều điều bí ẩn và nhiều thứ tưởng như vặt vãnh nhưng rất thú vị.
Nhưng để biết được sự thật, chúng ta lại phải xem xét câu chuyện đó từ nhiều góc nhìn khác nhau. Mặc dù tiểu sử và đặc biệt là tự truyện thường tiết lộ rất nhiều thông tin về tác giả, nhưng chúng ta không nên dành quá nhiều thời gian tìm hiểu những bí mật của tác giả đến mức không thể tìm ra những điều họ diễn tả hết sức mộc mạc trong tác phẩm. Hãy cho rằng tác giả hiểu biết về chủ đề cuốn sách nhiều hơn bạn, nếu không bạn đâu cần mất thời gian đọc sách của người đó.
Có thể nói rằng chỉ có các sử gia chuyên nghiệp mới phải kiểm chứng lại nguồn gốc dẫn chứng của họ bằng cách nhọc công đối chiếu cái này với cái kia. Ví dụ, một bài báo chỉ dài ba trang về DNA nhưng không có bất cứ báo cáo thí nghiệm hay sơ đồ, công thức toán học nào thì độc giả vẫn phải nỗ lực hết mình. Các phân tích của ông cần phải được mở rộng cho phù hợp với thực tế của nền chính trị.
Nhưng còn có những thứ khác nữa trong giao tiếp của con người. Cũng như trong khoa học, các thuật ngữ cơ bản trong triết học rất trừu tượng. Tuy nhiên, một tác giả phân biệt rõ ràng các nghĩa khác nhau của từ mà mình sử dụng thì chắc chắn tác giả đó đang đưa ra các thuật ngữ.
Hai thể loại này đều cần tới cả lý trí và óc tưởng tượng, nhưng khác nhau về cách thức. Bước tiếp theo, bạn phải hỏi xem liệu tác giả có sử dụng ngôn ngữ nào đặc biệt không. Bài thơ thứ 138, cũng rất nổi tiếng, bắt đầu bằng những dòng:
Từ điển trước hết là một công cụ giáo dục. Chỉ riêng chủ đề của cuốn sách là khủng hoảng môi trường cũng đủ nói lên điều này. Việc đọc để lấy thông tin cũng không khiến bạn động não hơn việc đọc để giải trí dù thoạt nhìn có vẻ như có.